Het visioen zal doorverteld 2

Overweging zondag 5 december 2021 door Jan Glorius

Bij: Maleachi 3: 1 – 12 en Lucas 3: 1 – 6

Het visioen uit het boek Maleachi dat we vandaag hoorden, over de bode – de engel van het verbond, die orde op zaken komt stellen –  staat in het midden van het boek. Het is de kern van wat er te vertellen is. Om dat visioen goed te kunnen plaatsen is het nuttig om de context te weten.

Onrecht aan God en mensen

Het boek Maleachi gaat over de lauwheid en de onverschilligheid van de gelovigen uit zijn tijd tegenover de Enige. En over het regelrechte onrecht aan de zwakken dat daarvan het gevolg was. Het was behoorlijk mis, zo in de tijd na de ballingschap. Vooral de priesterlijke kaste maakte er een potje van. Zij beheerden de tempel van Jeruzalem en zouden dat eerlijk en eerbiedig moeten doen in de ogen van God en de mensen. Maar ze waren vooral uit op geld. Er werd handel gedreven. Er was corruptie. Er was sprake van misbruik van de tempelbelasting: ‘de tienden’. Deze werden onrechtvaardig opgelegd. En zoals in alle tijden werden vooral de armen, de dagloners, de weduwen en wezen en alle vreemdelingen daar de dupe weren. God voelde Zichzélf belazerd en bestolen, aldus Maleachi. Wie een zwakke onrecht aandoet, doet God onrecht aan. Wie van de armen steelt, steelt van God.

Ontrouw op alle niveaus

Met de rituelen namen de priesters het ook al niet zo nauw. Zonder blikken of blozen offerden ze manke, zieke en zelfs gestolen dieren: een schande! In het eerste hoofdstuk klaagt God daarover: “Als jullie met een blind offerdier aankomen, zeggen jullie: ‘wat geeft dat nou?’ Of als jullie aankomen met een kreupel of ziek offerdier: ‘Dat geeft toch niks?’ (1: 87 – 8). Wie de rituelen niet serieus neemt, neemt ook God niet serieus. Dat alles is een grove vorm van ontrouw.

Maar ook het gewone volk is ontrouw. Maleachi ageert tegen de vele echtscheidingen die er plaatsvinden. “Behandel de vrouw uit je jeugd niet trouweloos” (2: 15), spreekt God bij monde van deze profeet. Het is mij niet helemaal duidelijk of Maleachi hiermee ook letterlijk echtscheidingen bedoelt, of dat hij dit beeld als een metafoor gebruikt voor de ontrouw aan het geloof dat de gelovigen in hun jeugd hebben meegekregen. Of allebei, dat kan ook.

Visioen van zuivering

Dan is daar dus dat visioen. Er komt een bode – ‘de Heer naar wie jullie uitzien, de engel van het verbond’ (3: 1) – die orde op zaken komt stellen. Dat gaat er heftig aan toe. Er is sprake van ‘vuur van de edelsmid’, ‘loog van een wolwasser’, ‘het smelten van zilver’ en ‘het zuiveren en zeven van goud en zilver’ (3: 2 – 3).

Bij een visioen denk je altijd aan iets wat in de verre toekomst plaats zal vinden. Aan iets groots en heftigs. Maar dat is niet zo. Dit visioen van Maleachi gebeurt hier en nu. In ons eigen leven en wellicht minder heftig dan je denkt.

Proces van loutering

Iedereen maakt een proces door van zuiveren en zeven. Als je jong bent heb je dat meestal nog niet in de gaten. Maar eenmaal ouder, wijzer en grijzer geworden, zoals wij die hier zitten inmiddels allemaal wel zijn (uitzonderingen daargelaten), begrijpen we iets van dat louteringsproces dat plaats vindt in ieder mensenleven.

De dromen en idealen uit je jeugd komen nooit allemaal uit, gelukkig maar misschien. Het leven is anders dan je dacht toen je nog jong was. Naast succes en geluk is er verlies, tegenslag, teleurstelling, vermoeidheid, ziekte, ruzie en onenigheid…

Je ontdekt gaandeweg wat écht belangrijk is in je leven en wat slechts opsmuk en luxe is. Dat geld en goed belangrijk zijn om comfortabel te leven, maar dat het verwerven ervan niet het hoogste doel in je leven mag zijn en nooit ten koste mag gaan van anderen. Dat je trots mag zijn op wat je bereikt hebt, maar ook dat status en macht je niet het recht geven om op anderen neer te kijken. Dat het belangrijk en aangenaam is om er netjes en mooi uit te zien, maar dat échte schoonheid van binnen zit. Dat autonomie en zelfbeschikking je tot een sterk individu maken, maar dat – als puntje bij paaltje komt, – je de regie over je leven niet zelf in handen hebt.

Deze oude Christelijke waarden, die je wellicht in je jeugd al hebt meegekregen, hebben zin en betekenis gekregen. Door schade en schande werd je wijs, Je betaalde je leergeld. De crisissen in je leven doen je smelten en vormen je om tot wie je bent. Het is vaak een zwaar proces. Maar in de meeste gevallen – en als je er niet aan onderdoor gaat – is het uiteindelijk ook een goed en mooi proces dat je maakt tot wie je bent: gelouterd en oprecht

De Enige die kneedt en vormt

Sommigen van ons zien in dit proces de Hand van God. Het is de Enige die ons kneedt en vormt. Dat is in ieder geval wat Maleachi verkondigd. Daarom, zo is zijn boodschap, moeten we vol eerbied voor God staan. En daar hoort bij dat je eerlijk en rechtvaardig bent. En dat je respectvol zorgt draagt voor de zwakken. En – o ja – dan laat je liefje je niet in de steek, zegt hij er ook nog bij.

Maak recht zijn paden

De lezing uit het evangelie volgens Lucas gaat ook over inkeer en loutering. “Maak de weg van de Heer gereed, maak recht zijn paden” (3: 4), zo wordt Jesaja geciteerd. De Heer komt en wij moeten Zijn weg gereed maken. In Maleachi is het de Enige die aan de slag gaat met ons mensen, bij Lucas zijn wij mensen het die aan de slag moeten met God. ‘Maak recht zijn paden’: zorg dat er geen obstakels zijn tussen God en jou. Maar let op! De weg van de Heer heeft tweerichting verkeer.
De Heer zal naar ons toekomen, daar zien we naar uit in deze advent én in ons leven. Maar wij willen ook de weg van de Heer gaan, naar God toe.

Wederzijds verlangen

God verlangt naar ons en wij verlangen naar God. En het is dit wederzijdse verlangen dat ‘iedere kloof zal dichten, elke berg en heuvel zal slechten en dat kromme wegen recht maakt’ (3: -5).

Een verliefde puber op weg naar vriendje of vriendinnetje neemt de kortste weg, die fietst niet eerst nog een rondje door het park! Zo zullen ook wij, als we van God houden, de kortst weg nemen. Geen lauwheid of onverschilligheid, geen halve-bakkerigheid, maar een oprecht zoeken naar God. Dat is wat de lezingen ons vandaag voorhouden.

Zo gaan we, zonder omwegen, op weg naar Kerstmis.